Wat is een burgerberaad?
Een burgerberaad is een proces waarin burgers de overheid helpen om besluiten te nemen. Het is een uitbreiding van de democratie die we kennen. Het burgerberaad vervangt de gekozen politici niet. Wel zorgt het ervoor dat gewone mensen ook zeggenschap krijgen bij politieke besluiten.
Of er een burgerberaad komt, en over welke vraag, wordt vaak bepaald door de politiek. Het idee om een burgerberaad te houden kan uit de overheid zelf komen, of juist vanuit de samenleving. Het is belangrijk voor het succes van een burgerberaad dat er in de politiek en in de samenleving genoeg steun is voor het proces. Bijvoorbeeld door te zorgen dat iedereen belooft de uitkomsten serieus te nemen. Zo’n afspraak over wat de vraagsteller met de resultaten gaat doen, wordt wel een mandaat genoemd.
Een burgerberaad kan ad hoc worden georganiseerd over een bepaald onderwerp waar de politiek hulp bij nodig heeft, of het kan een permanent adviesorgaan worden.
De deelnemers
Voor een goed burgerberaad is het belangrijk dat de mensen die meedoen samen een soort dwarsdoorsnede zijn van de gemeenschap, bijvoorbeeld van een gemeente of een land. Daardoor kan de groep op een geloofwaardige manier namens de gemeenschap besluiten nemen.
Loting zorgt ervoor dat de deelnemers een goede afspiegeling zijn van de hele gemeenschap. Zo worden in sommige landen ook jury’s in de rechtbank samengesteld. Iedere burger heeft evenveel kans om te worden ingeloot. De organisatie van het burgerberaad kan extra stappen zetten om voor genoeg diversiteit te zorgen, bijvoorbeeld een loting in twee ronden of het aanbieden van een vergoeding aan deelnemers.
De burgers die zijn ingeloot vormen samen het burgerberaad. Soms gaat het om 50 mensen, soms om 500. Het aantal hangt af van de grootte van de gemeenschap en de methode van het burgerberaad. Er zijn ook burgerberaden waaraan behalve ingelote burgers nog mensen uit andere groepen meedoen, bijvoorbeeld mensen die vanuit de overheid of vanuit werkgevers deelnemen.
Leren
De deelnemers aan het burgerberaad gaan samen aan de slag met een vraag, bijvoorbeeld: ‘Welke besluiten moeten regering en parlement nemen om de klimaatcrisis en de bredere ecologische crisis op te lossen?’
De deelnemers spreken niet alleen met elkaar, maar ook met mensen van ‘buiten’ het burgerberaad. Ze krijgen de tijd om zich te laten informeren door mensen die kennis hebben van het onderwerp. Dat kunnen wetenschappers zijn, mensen die een belang vertegenwoordigen, of mensen die persoonlijke ervaring hebben met het onderwerp. Eerst en vooral zorgen de organisator en begeleiders ervoor dat deelnemers betrouwbare informatie krijgen en dat verschillende perspectieven op het onderwerp naar voren komen, maar de deelnemers nodigen zelf ook sprekers uit. De informatie wordt ook gepubliceerd, zodat iedereen het kan zien en input kan geven.
Overleggen en besluiten
Om samen tot antwoorden op de vraag te komen, gaan de deelnemers van het burgerberaad met elkaar in dialoog. In kleine groepen komt elke deelnemer aan het woord. Naar iedereen wordt geluisterd. Het gaat erom dat deelnemers elkaars vragen, zorgen en standpunten begrijpen en respecteren. Een onpartijdige begeleider helpt de deelnemers om duidelijk te maken wat ze als groep belangrijk vinden, en waar ze het over eens zijn.
Zo werken de deelnemers toe naar een gezamenlijke uitkomst. Daarvoor zijn meestal meerdere bijeenkomsten nodig. Vaak duurt een burgerberaad enkele maanden. In die tijd komen de deelnemers regelmatig samen in plenaire bijeenkomsten en kleine groepen. Sommige burgerberaden bestaan uit twee of drie bijeenkomsten, andere hebben er meer dan tien. Ook de lengte van bijeenkomsten verschilt: het kan één avond per keer zijn, of een heel weekend.
Deelnemers horen natuurlijk ook ideeën en meningen van burgers die niet aan het burgerberaad meedoen. De deelnemers kunnen deze meenemen in hun overleg.
Resultaat
De aanbevelingen van de kleine groepen worden gepresenteerd in een plenaire bijeenkomst. Daar wordt bepaald welke aanbevelingen in het rapport worden opgenomen. Dat kan door een stemming per aanbeveling. De resultaten van de stemmingen worden opgenomen in het rapport.
Het rapport met aanbevelingen wordt aan de politiek en de samenleving aangeboden. De politiek zet deze over in wetgeving op basis van het vooraf afgesproken mandaat.
De uitkomsten van het burgerberaad worden gepubliceerd. Om te zorgen dat er ook impact is, dat er iets gebeurt met de uitkomsten, moet de politiek na korte tijd met een reactie komen op de aanbevelingen. Het liefst in een goed leesbaar document dat alle aanbevelingen bespreekt. Een gesprek daarover tussen de politiek en (een afvaardiging van) het burgerberaad kan een goede vervolgstap zijn. Uiteindelijk neemt de politiek de democratische besluiten, die door een mix van gelote burgers zijn bedacht en goedgekeurd.